مقدمه ای بر کروماتوگرافی

“اگر چیزی را به من بگویی، آن را فراموش می­کنم. اگر به من نشانش دهی، ممکن است آن را به یاد بیاورم. اما اگر اجازه دهی انجامش دهم، آن را خواهم فهمید.”ضرب­ المثل چینی

کروماتوگرافی پرکاربردترین تکنیک آزمایشگاهی برای جداسازی، شناسایی و کمیت­ سنجی اجزای مخلوط­های گازی و مایع است. مخلوط­ های جامد را نیز می­توان با استفاده از تکنیک­های مناسب آماده­سازی نمونه به حالت مایع یا گازی تبدل نمود، و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. میل ترکیبی متفاوت اجزا میان فازهای متحرک (حامل) و ساکن اساس جداسازی را شکل می­دهد. اجزایی که توسط فاز ساکن بازداشته می­شوند، نسبت به اجزایی که در این فاز نگه داشته نمی­شوند یا به صورت جزئی نگه داشته می­شوند، سرعت مهاجرت پایین­تری دارند.

می­توانید به مخلوط مولکولی مانند خانواده­ای بنگرید که در حال عبور از یک مغازه­ی آبنبات­ فروشی (فاز ساکن) هستند. از آنجا که کودکان به آب­نبات علاقه دارند مایل­اند در آنجا بمانند، در حالی که والدین مانند مولکول­های بازداشته نشده به حرکت خود ادامه می­دهند و این منجر به جداشدن فرزندان از والدین می­شود! برای شناسایی و تعیین کمّی اجزایی که به ترتیب از میان سیستم کروماتوگرافی مهاجرت می­کنند، تکنیک­های مختلفی اتخاذ شده­اند که به پارامترهای عملیاتی بستگی دارند. ما در بخش 6 در مورد این آشکارسازها به تفصیل بحث خواهیم کرد.

در ابتدا، از فاز مایع متحرک عموماً در کروماتوگرافی کاغذی، لایه­ نازک و ستونی استفاده می­شد. در کروماتوگرافی کاغذی و لایه نازک، جداسازی اجزاء با حرکت حلال در امتداد کاغذ صافی یا صفحات روکش­شده، از طریق اثر موئینگی صورت می­گیرد. در کروماتوگرافی ستونی یک لوله­ ی شیشه­ ای توخالی با فاز ساکن پودری پُر می­شود و حجم کمی از مخلوط مایع در بالای ستون قرار می­گیرد. مایع فاز متحرک که اجزای نمونه را به ترتیب بر اساس میل ترکیبی با فاز ثابت شستشو می­دهد، به طور مداوم افزوده می­شود. اجزای منفرد را می­توان به صورت بصری یا با استفاده از یک سیستم شناسایی تشخیص داد.

در کروماتوگرافی گازی از اصول یکسانی استفاده می­شود، اما حامل به جای مایع، یک گاز است. فاز ساکن، یک مایع ساکن­ شده است که به یک پشتیبان بی­ اثر متصل شده یا به سادگی روی سطح داخلی یک ستون قرار داده می­شود. کروماتوگرافی گازی به طور موثر برای تجزیه و تحلیل مخلوط­ های گازی یا مایعاتی با نقطه­ ی جوش پایین به کار گرفته می­شود. از سوی دیگر، کروماتوگرافی مایع برای جداسازی مخلوط­های مایعی که از لحاظ حرارتی ناپایدارند یا آنهایی که نقطه­ ی جوش بالایی دارند، استفاده می­شود.

کروماتوگرافی اندازه طردی بر مبنای جداسازی مولکول­ها بر اساس اندازه­ ی آنها است. فازهای ثابت بر اساس اندازه­ ی منافذ آنها انتخاب می­شوند و بازداری (ماند) انتخابی بسته به اندازه­ی منافذ فاز ساکن رخ می­دهد. هیچ­گونه تعامل شیمیایی میان فاز ساکن و گونه­ های شویشی رخ نمی­دهد.

کروماتوگرافی مایع نقش مهمی در توسعه­ ی HPLC داشته است. در بخش بعدی، تکامل کروماتوگرافی مایع به جایگاه فعلی آن را به تفصیل به شما توضیح می­دهیم.

جهت مشاوره و خرید انواع تجهیزات آزمایشگاهی با مشاوران واحد فروش شرکت شناسا پرتوژن ۷۵۳۱۱ – ۰۲۱ در ارتباط باشید.